Kruis of munt

Richard Klinkhamer pakte in 1997 uit met een beenharde roman over de Tweede Wereldoorlog. Het boek kreeg een herdruk als pocket bij Just Publishers. Voor Kruis of Munt baseerde de controversiële auteur zich op dagboeken van zijn Oostenrijkse oom uit de periode 1931 – 1958. Met het menselijke opportunisme en zijn uitwassen als collaboratie wordt zonder pardon de vloer aangeveegd. Klinkhamers' wereldbeeld is niet erg rooskleurig. Zijn eerdere werk liet er reeds geen twijfel over bestaan, zijn personages waren eenlingen in een harde, materialistische wereld. Om hun vege lijf te redden, waren ze bereid om hun ziel te verkopen. Maar dit boek betekent een flinke sprong voorwaarts in Klinkhamers oeuvre. Hij schrijft niet enkel meer om te choqueren, al kan hij het niet laten de brave goegemeente wakker te schudden.

Hoofdpersonage is de excentrieke Obersturmführer Viktor Vogelauer, een verwoed muntenverzamelaar die zich de allures van een 'verlosser' aanmeet. Door omstandigheden is hij zo hoog opgeklommen in de Waffen-SS dat hij in Warschau eigenhandig over het leven van Poolse gevangenen kan beslissen. Als ze rijk genoeg zijn, kunnen ze hun leven afkopen. 'Kruis of munt' is in dit geval letterlijk te nemen: je muntenverzameling of verdere foltering en ondervraging. Hoe verder het verhaal vordert, hoe duidelijker het wordt dat zowel de nazi's als hun slachtoffers er helemaal alleen voorstaan. Oorlog is immers de eenzaamheid bij uitstek en wie het kruis heeft, zegent zich.

Dit is een vreemde maar ongewoon intrigerende autobiografische oorlogsroman. De kleine kantjes van de protagonisten komen in de huiveringwekkende oorlogsomstandigheden het duidelijkst tot uiting. In dergelijke kritieke momenten telt enkel het lijfsbehoud en dan verlies je nog aan het front een oog of een been. En waarvoor? Het ene regime volgt het andere op. Niets verandert. Schone kunsten zijn niet van tel. "Erst kommt das Fressen, dann kommt die Moral..." Klinkhamer bewijst met deze bizarre oorlogsroman dat hij zijn thematiek van menselijke geweld meesterlijk kan bespelen

[recensie oorspronkelijk geschreven in opdracht van Vlabin en eerder verschenen in het maandblad Leesidee]