Holle haven

De Nederlandse auteur Willem Van Zadelhoff verraste in 2003 met zijn debuutroman "Een stoel". Daarin verhaalde hij in een nuchtere, anekdotische stijl de geschiedenis van de eerste stoel op twee poten, de zogenaamde Freischwinger, die later beroemd zou worden. Op inventieve wijze koppelde hij moderne architectuurgeschiedenis aan een fictieve familiehistorie. Met zijn tweede roman "Holle haven" gaat hij thematisch en stilistisch verder op de ingeslagen weg.

Het is het verhaal van de beroemde Nederlandse architect Victor Vonck en de Duitse architectuurhistoricus Bernhard Mörtenböck. Allebei zijn ze bijna zeventig jaar oud en blikken ze terug op hun leven. Door omstandigheden leren ze mekaar beter kennen. Er wordt een grote overzichtstentoonstelling over de architect in Arnhem georganiseerd en Bernhard Mörtenböck stemt ermee in om de inleidende voordracht te houden. Maar de planning van het evenement valt compleet in het water. Ada Vonck, de vrouw van Victor, is de ontrouw van haar man na al die jaren beu en besluit hem definitief te verlaten. Op het ogenblik van de vernissage reist ze naar haar dochter in Wenen. Ook voor de architectuurhistoricus loopt het niet van een leien dakje. Op de trein naar Arnhem wordt zijn bagage gestolen, inclusief de tekst voor zijn redevoering. Tot overmaat van ramp krijgt de architect tijdens de geïmproviseerde redevoering een beroerte.

Het motto voor "Holle haven" haalde Van Zadelhoff uit 'Die Fledermaus': "Glücklich ist, wer vergisst, was nicht zu ändern ist". De cruciale vraag, die als een echo doorheen de roman klinkt, is hoe je een oorlogsverleden verwerkt. Het verleden hangt immers als een molensteen rond de nek van de drie hoofdpersonages. Herinneringen aan hun bedompte jeugdjaren, oude liefdes en vooral de oorlogsjaren met het nationaalsocialisme en de Hitler-Jugend worden in pakkende scènes beschreven. De gevolgen van de oorlog waren catastrofaal, zeker in het zwaar door de oorlog geteisterde Arnhem.

De vernietiging en wederopbouw van de stad staat symbool voor de levensloop van de architect. Zijn grote modernistische droom, tabula rasa maken van het verleden en de absolute maakbaarheid van mens en omgeving bewijzen, is gedoemd te mislukken. Van Zadelhoff bouwt een mooie spanningsboog op tussen de nietigheid van een mensenleven en de hybris van een architect. Het verrassingseffect is na De stoel weliswaar uitgewerkt, maar de manier waarop de auteur zijn thematiek en poëtica wederom op een gouden schoteltje aanbrengt, blijft beklijven. Holle haven is een glashelder geconstrueerde roman met een heerlijk nostalgische toets. Vernieuwend is dit proza niet, functioneel en efficiënt - zoals moderne architectuur propageert - des te meer.

Willem Van Zadelhoff: Holle haven, Meulenhoff: 2006, 214 p. Distributie: Standaard uitgeverij