De schaduw van Congo

>

De winst van de lezer

Het boekenvak is de laatste jaren enorm aan het evolueren. De digitalisering zet het traditionele businessmodel van het boek immers stevig onder druk. Aan de hand van dertien bijdrages van spelers uit het veld presenteert 'De winst van de lezer' een inleiding tot het boekenvak in Vlaanderen. Gepoogd wordt om een antwoord te formuleren op een schijnbaar eenvoudige vraag: hoe vindt een boek de weg naar de lezer? Deze uitgave is een uitvloeisel van een lessenreeks die Boek.be, de koepelorganisatie van het boekenvak in Vlaanderen, samen met de opleiding Informatie- en Bibliotheekwetenschap opzette. Samensteller is Pierre Delsaerdt, docent boekenwetenschap aan de Universiteit Antwerpen. Hij leidt het boek in met een citaat van Dirk Martens uit 1518, waarin deze uitgever op de gedeelde winst van producent en afnemer: "Toch verlaat niets mijn uitgeverij dat de koper minder winst brengt dan de verkoper”. Dit citaat geeft perfect het spanningsveld tussen cultuur en economie weer, een problematiek die de boekensector van oudsher in de ban hield. 

Rode draad doorheen 'De winst van de lezer' is de economische waardeketen van het boek. In elk hoofdstuk wordt een schakel uit die keten behandeld, waarbij men vertrekt van de internationale ontwikkelingen om vervolgens de situatie in Vlaanderen onder de loep te nemen. Zo werpt Carlo van Baelen, directeur van het Vlaams Fonds voor de Letteren, zijn licht op de vele facetten die het auteurschap behelzen en de mogelijke effecten van e-literatuur. Guido De Smet gaat dieper in op de rol van de boekhandel, de belangrijkste schakel tussen auteur en uitgever. Hij breekt een lans voor de bedrijfseconomische benadering. 'Meten is weten' moet als essentieel sturend principe gelden. Yvonne Steinberger schetst in 'Het genot van een eigen zaak' de onafhankelijke boekhandel. De uitgever is als gevolg van de opkomst van e-books ook een handelaar in rechten geworden. Deze problematiek van (afgeleide) auteursrechten wordt door Kurt Van Damme en Hanne Jespers behandeld aan de hand van twintig praktische vragen. Ze wijzen er ook op dat het wetgevende kader vooralsnog niet coherent is en dat tot een stroom aan onderling afwijkende rechterlijke beslissingen leidt. 

Ook de verschillende types van uitgeverijen worden geanalyseerd. In de bijdrage van Tim Seynaeve wordt duidelijk hoe moeilijk educatieve, wetenschappelijke en informatieve uitgeverijen het hebben om s- en w-boeken adequaat te produceren en promoten. Verder komen ook nog de Stichting Lezen en de Boekenbank aan bod. Het weze duidelijk dat nieuwe businessmodellen voor digitale producten niet voldoende zijn. De economische en technologische benadering kan enkel slagen als ze gepaard gaat met een reflectie over de nieuwe leescultuur. Leesbevordering moet aanpast worden aan de nieuwe noden. Jef Maes stelt in zijn bijdrage over de toekomst de verschillende boekvormen zoals het hybride en crossmediale boek als online reading en streaming voor. Ook op de positie van de bibliotheek en de nieuwe verhuurmodellen gaat hij summier in. 

'De winst van de lezer' biedt in zijn totaliteit een overzichtelijk en pragmatisch overzicht van alle facetten van het boekenvak. Met de snelheid waarmee de communicatietechnologie zich blijft ontwikkelden zal de situatie er voor alle betrokkenen over tien jaar weer helemaal anders uitzien. In de digitale wereld van bits en bytes zal elke speler van de boekenketen zijn meerwaarde blijvend moeten aantonen. Als momentopname en staalkaart van een boeiende sector in beweging hoort dit boek thuis op zowel de boekenplank (of e-reader) van de geĆÆnteresseerde leek als de vakprofessional.  

Recensie geschreven in opdracht van Vlabin-VBC en oorspronkelijk gepubliceerd in De leeswolf

Pierre Delsaerdt (red.): De winst van de lezer. Inleiding tot het boekenvak in Vlaanderen. - 208 p. (Acco, oktober 2011) ISBN: 9789033485954 (E-book)