De laatste broer / Nathacha Appana

De in Lyon residerende Mauritiaanse schrijfster Nathacha Appanah (1973) kan in Frankrijk rekenen op veel literaire bijval en een trouwe schare lezers. Haar debuutroman “Les rochers de Poudre d'Or” werd in 2003 bekroond met de “ RFO du Livre”. Ook Blue Bay Palace en La Noce d'Anna vielen bij onze zuiderburen in de prijzen. Haar vierde roman " Le Dernier Frère " bevestigde haar reputatie van fijnbesnaard schrijfster en kreeg nu ook een prima Nederlandse vertaling. Het verhaal is gebaseerd op een ware gebeurtenis aan het eind van de tweede wereldoorlog en speelt zich af op het eiland Mauritius. Vertelfiguur is Raj die als zeventig jarige man terugblikt op zijn leven. Een sleutelrol blijkt weggelegd voor de Joodse jongen David, met wie hij bevriend raakte in de zomer van 1944. Via lange flash-backs wordt het verhaal gereconstrueerd. Raj woonde samen met zijn ouders en twee broers in een kamp in Mapou. Het gezin kon slechts moeizaam de touwtjes aan mekaar knopen maar Raj voelde zich niettemin gelukkig in die periode. Samen met zijn twee broers zwierf hij rond op het eiland op zoek naar voedsel en avontuur. Het noodlot sloeg echter toe toen het eiland door een cycloon geteisterd werd en zijn twee broers om het leven kwamen. Raj verhuisde met zijn ouders naar de stad. Zijn tirannieke vader ging als gevangeniscipier aan de slag en werd steeds gewelddadiger. In dronken toestand ranselde hij de met zijn gezondheid sukkelende Raj en zijn machteloze vrouw steeds vaker af. Zijn zachtmoedige moeder trachtte nadien de verwondingen te genezen met kruiden. Raj putte troost uit de vriendschap die hij sloot met David, een eenzame en zieke Joodse jongen opgesloten in de plaatselijke gevangenis. Na een nieuwe cycloon vluchtte Raj met David de jungle in. Het plan was terug te keren naar het kamp, waar hij zo gelukkig was met zijn twee broers.

“De laatste broer” is een fascinerend en tot op het bot ontroerend verhaal over vriendschap en eenzaamheid, waarin Appanah pas langzaam de sluier die over het verleden hangt wegneemt De vertelfiguur pendelt in zijn relaas voortduren tussen heden en verleden en laat zijn gevoelens van berouw en wroeging de vrije loop. Als lezer word je meegesleept in de melancholieke belevingswereld van de hoofdpersoon, met zijn snel wisselende gemoedsstemmingen. Pas later kan de protagonist de werkelijke geschiedenis bevatten, met het deporteren van duizenden Joden naar Mauritius, waarbij David, die hij zo graag als broer wou. Nathacha Appanah verpakt deze in wezen loodzware existentiële thematiek in milde eenvoud. In haar lyrische, emotionele verteltoon illustreert ze op aandoenlijke wijze dat mentale veerkracht als onkruid is: echt vergaan doet het nooit.

Recensie oorspronkelijk geschreven in opdracht van Vlabin-VCB en gepubliceerd in Leeswolf 2008, nr. 5 / juni