Tussen kaartenbak en algoritme

 

Alles in het leven draait om verandering. Zelfs de vaste waarden verschuiven. Zo vond Informatie aan Zee voor één keer niet plaats in het vertrouwde Kursaal van Oostende, maar in de Koningin Elisabethzaal aan de Antwerpse ZOO. De nieuwe setting veranderde echter niets aan het boeiende concept, met dit keer artificiële intelligentie (AI) als rode draad.

De keynote van Guido Thys – Hopeloos maar niet ernstig – zette meteen de toon. Gewapend met humor en nuchterheid wees Guido erop dat AI vandaag vooral dient om bestaande processen vlotter te laten verlopen: efficiënter catalogiseren en taggen, en betere aanbevelingen genereren. De echte groei, zo benadrukte hij, ligt elders: in het durven doen van dingen die we vandaag nog niet kunnen. We moeten veranderen om hetzelfde te kunnen blijven doen.

Buiten onze comfortzone, tussen de bits en bytes, ligt de echte magie verscholen. Het was een oproep om strategisch na te denken over een nieuw bestaansrecht in plaats van te verzanden in louter procesoptimalisatie. Ik luisterde met gemengde gevoelens. Enerzijds is er de angst voor de job-killing robot, maar tegelijkertijd het besef dat AI tijdrovende administratieve klussen van ons kan overnemen.

Ook bij de lezing Afschaffen dan maar? Onderzoeksbibliotheken en wetenschappelijke communicatie van Demmy Verbeke spitste ik mijn oren. Want als AI niet enkel processen automatiseert, maar ook kennisproductie hertekent, wat blijft er dan over van onze klassieke bibliotheekmodellen? Demmy legde de vinger op die zere plek. Nu de wetenschappelijke publicaties steeds vaker via platforms, preprintservers en institutionele repositories circuleren, moeten wetenschappelijke bibliotheken technologisch innoveren en als curatoren volop inzetten op het beheer en de valorisatie van hun waardevolle collecties.

De informatiesector heeft de afgelopen decennia meer kantelmomenten meegemaakt dan de gemiddelde politicus van partij veranderd is. Van kaartcatalogus naar online databank, van cd-rom naar cloudopslag, van de stille lezer naar de luidruchtige gamer in de jeugdhoek. We zijn overlevers, flexibel en geoefend in improviseren. Ik heb er alle vertrouwen in dat we ook in de jungle van big data en algoritmes onze weg zullen vinden – en zo niet, kunnen we uit nostalgie altijd onze kaartenbakken opnieuw ordenen.

 

 Column geschreven in opdracht van VVBAD en oorspronkelijk gepubliceerd in META: Tijdschrift voor Bibliotheek en Archief, 2025(8).