Heer Batistas en de andere dingen

Het zonovergoten Cyprus kende een bewogen geschiedenis met talloze bezettingen. Tragisch dieptepunt was 1974, gevolgd door de Turkse bezetting van Noord-Cyprus. Een van de belangrijkste getuigen van deze woelige periode is Kostas Montis (1914-2004), zonder twijfel de belangrijkste naoorlogse dichter van het eiland.

Na een eerdere vertaling in het Nederlands van de dichtbundels Momenten en Brieven aan Moeder verschijnt er nu een verzorgde Nederlandstalige uitgave van zijn belangrijkste prozawerk “Heer Batistas en de andere dingen” uit 1980, waarin de echo’s van de crisis uit 1974 nog nagalmen. Vijfenzestig is de schrijver dan en op zijn pensioen aangekomen blikt hij niet alleen terug op zijn eigen leven maar op de familiehistorie van vooral de tak langs zijn moederskant. Heer Batistas is zijn van oorsprong Venetiaanse overgrootvader langs moederszijde en blijkt een redelijk ongrijpbaar figuur te zijn. Hij zoekt steeds verder in de archieven en de bibliotheken en komt uiteindelijk in 1700 bij Turko-Batistas uit, die zich tot moslim bekeerde, en zijn nazaat Andonellos die de lijn met Venetië opnieuw herstelde. Regelmatig verlaat Montis dit meanderende familiehistorisch pad om mijmerend over zijn eigen jeugdjaren in Larnaka, waar hij in 1914 was geboren, uit te weiden. Hij proeft nog steeds het grote verdriet toen hij en minder dan een maand tijd zijn twee oudere broers verloor. Enkele jaren later overleed zijn moeder op de koop toe na slepende ziekte. Door zijn vader van haar afgescheiden, zal hij tot op zijn eigen sterfbed wroeging en verdriet voelen omtrent dit abrupte afscheid. Dat zijn terugblik voornamelijk gewijd is aan de familie van zijn moeder is dan ook geen toeval. Zijn zoektocht brengt hem steeds dichter tot de kern -- of van wat hij zelf ‘de dingen’ noemt – van het verhaal.

Tweehonderd jaar geschiedenis van zijn familie en geliefde land worden bijeengebracht. Uit het aanvankelijke fragmentarisch aandoende beeld ontstaat een caleidoscopisch en kleurrijk beeld van de Cyprioten. Het proza van Kostas Montis blijkt verrassend lichtvoetig en modernistisch, met veel parentheses, spitse dialogen en haarscherp uitgetekende portretteringen. Ook liederen, overleveringen en verhalen uit de volkstraditie van zijn eiland komen tijdens zijn zoektocht aan de oppervlakte. Wat die ‘dingen’ uit de titel nu precies zijn laat de auteur in het midden, maar met de menselijke waardigheid als rode draad, loop je als lezer weinig risico om verloren te lopen.

[Recensie geschreven in opdracht van Vlabin-VCB en gepubliceerd in Leeswolf, 2008, nr. 7 ]

Auteur: Montis, K.
Uitgever: Stichting Ta Grammata
Bindwijze: Ingenaaid
ISBN: 9789080894242
ISBN13: 9789080894242