Wat doet een bibliothecaris in zijn vrije tijd? Het antwoord laat zich raden: neuzen in tweedehands boekhandels! Deze speurtocht – vaak een solitaire, maar altijd boeiende bezigheid – levert geregeld onverwachte juweeltjes op. Denk aan die ene langgezochte eerste druk, of een obscure uitgave die je bibliografisch hart sneller doet kloppen. Maar soms levert het ook iets nog waardevollers op: een toevalstreffer die nieuwe inzichten brengt. Zo tikte ik enkele weken geleden Halfgod verzamelaar van Gerrit Komrij op de kop. “Een boek over boeken”, luidt de veelbelovende ondertitel.
In deze essaybundel uit 2012 zijn alle stukken verzameld die Komrij schreef over zijn passie voor boeken. Hij toont zich als verzamelaar devoot en maniakaal in zijn liefde voor het geschreven woord. Hij beschrijft zijn leeshonger, verzamelwoede, en ook het antiquariaat en de immer aanlokkelijke veilingcatalogi. Het zijn vaak grappige anekdotes die het spanningsveld tussen bibliofilie en bibliofobie bestrijken, en die elke verzamelaar wel een beetje zal herkennen.
Niet enkel de boeken zelf interesseren hem, maar ook de schrijvers – en dan vooral in hun meest menselijke, soms ijdele, vaak zonderlinge verschijningsvorm. Hij beschrijft ze met de klinische precisie van een entomoloog en de stilistische flair van een estheet. Geen lofzangen, maar ontledingen. Erg vermakelijk is zijn stuk over blunders en zetfouten. Een mooi voorbeeld is ‘Sonnetten en verzen in terzinnen geschreven’, dat in een literair artikel gecorrigeerd werd naar ‘Sonnetten en verzen in Terneuzen geschreven’.
Toch is er ook een tragische onderstroom. Wie alles verzamelt, loopt het risico zelf onder de stapels te verdwijnen. Komrij, zelf een onverzadigbare verzamelaar van woorden, beelden en boeken, verlangde op het einde van zijn leven naar leegte – naar de witte muur. Zijn ambitie om een Bibliotheek van de Sterren te creëren met 50.000 banden was hem boven het hoofd gegroeid. Misschien is dat wel het uiteindelijke inzicht van Halfgod verzamelaar: dat zelfs in de grootste bibliotheek een verlangen naar ruimte blijft bestaan.
Voor de lezer is dit boek een spiegelkabinet van literaire geesten – bewonderd, bevraagd, bevangen. En voor ons, als bibliothecarissen, een stille waarschuwing: orden, lees, verzamel … maar durf ook los te laten.
Column geschreven in opdracht van VVBAD en oorspronkelijk gepubliceerd in META: Tijdschrift voor Bibliotheek en Archief, 2025(2).