De spelers

Je hebt mensen die de dag plukken en zich niet veel bekommeren om wat er om hen heen gebeurt. Andere mensen zijn voortdurend op hun hoede en observeren zorgvuldig wat er om hen heen gebeurt. Dat laatste type is de protagoniste in de nieuwe en intrigerende roman van de Nederlandse schrijfster Manon Uphoff.

De 29-jarige eigengereide Manja geeft Nederlandse les aan allochtonen en raakt in de ban van de jonge Bosnische deserteur J. Ze heeft de ambitie om schrijfster te worden en in deze merkwaardige man ziet ze de ideale inspiratiebron. J. ontvluchtte begin jaren negentig het door de burgeroorlog zwaar geteisterde Joegoslavië. Hij ruilde de chaos van zijn geboorteland in voor een geregeld leven in Nederland. Manja is in de wolken van haar nieuwe geliefde en is gecharmeerd door zijn uiterste zin voor orde en netheid. Ze observeert hem voortdurend en houdt alles zorgvuldig bij in zwarte notitieboekjes. Zo ziet ze hoe hij zorgvuldig een handdoek uitspreidt alvorens zijn nagels te knippen. J's leven lijkt op het neurotische af beheerst door een verlangen naar stabiliteit. Als hij uit schuldgevoel terugkeert naar Sarajevo, vergezelt ze hem. De jonge vrouw wil de toestand daar met eigen ogen vaststellen. Maar tegelijkertijd wil ze afstand bewaren om de emotionele schade in het postoorlogsgebied tot een minimum te beperken. Maar haar liefde voor J. maakt het steeds moeilijker om als onbewogen observator door het leven te stappen. J. verzet man en macht om de boel weer op de rails te krijgen maar de geestelijke verwarring en ontgoocheling van J.’s verarmde familie slaat uiteindelijk ook op haar over.

‘De spelers’ is een intrigerende, fragmentarisch opgebouwde balkanroman waarin de zinloosheid van de bloederige burgeroorlog als rode draad fungeert. Manon Uphoff karakteriseert haar personages met veel empathie. Hun gemis en wanhoop, maar ook hun seksuele passie, wordt gradueel zichtbaar gemaakt. Met veel gevoel voor detail en een fijn gestemde seismograaf beschrijft ze de schokgolven van hun multiculturele relatie. Ogenschijnlijk kleine gebeurtenissen en zintuiglijke waarnemingen blijken een grote impact op de gemoedstoestand van haar protagonisten te hebben. Naar een moraal moet je in deze psychologische roman niet zoeken. De verbeelding is bij Uphoff aan de macht en niet de politieke agenda. De vele bijna carnavaleske scènes en de ongewone beeldspraak in het tweede gedeelte van de roman illustreren dit. Het zijn deze speelse en impressionistische schetsen van het marginale leven in Srebrenica die de roman finaal een surrealistisch masker bezorgen.

Recensie geschreven in opdracht van Vlabin-VBC en gepubliceerd in De leeswolf 2010, jaargang 16, nummer 2 (p.90)

Manon Uphoff, De spelers

De Bezige Bij, 2009

252 p., € 17,50