De witte madonna

Philippe Djian is vooral bekend van 37,2° le matin, het boek dat halfweg de jaren '80 zijn doorbraak inluidde. Na het succes en de verfilming van deze onstuimige liefdesroman trok de schrijver zich terug in Zwitserland. 'Vers chez les blancs' is een ander boek dat tot de verbeelding sprak. De Nederlandse vertaling kreeg een commercieel aantrekkelijkere titel: "De witte madonna".

'James Dean op de schrijfmachine' werd als ondertitel van de Nederlandse editie gebruikt. En het is net deze literaire machinerie die een van de hoofdthema's is van deze merkwaardige roman. De vertelfiguur is een schrijver: Francis, een veertiger die al vroegtijdig op zijn retour is. Andere protagonisten zijn Patrick, een jonge rijzende ster aan het literaire firmament en de gewiekste uitgevers die achter Patricks diensten hengelen. Tot hier is het autobiografische gehalte groot: Djian zelf schreef voor een kleine uitgeverij tot hij in 1993 door het gerenommeerde Gallimard binnengehaald werd. De passages over het literaire wereldje zijn bijzonder ontluisterend. Zelfspot en cynisme gaan hier hand in hand.

Maar dat is nog maar het topje van de ijsberg. Djian gebruikt zijn beide alter ego's om het geheim van 'realistische' erotische literatuur te ontleden. De twee schrijvers zijn allebei succesvol op hun eigen manier: Francis door zijn winstgevende handeltje van voedingssupplementen en algenextracten, Patrick door zijn goed geschreven erotisch getinte werken. De splinterbom ontploft op de dag dat Francis een louter op seks gebaseerde relatie met de vrouw van Patrick begint. Het is een afdaling naar de duisterste seksuele regionen, van sadomasochistische spelletjes met op Akari geïnspireerde bondage tot groepsseks. Al deze buitensporigheden worden met de anatomische nauwkeurigheid van een pornograaf beschreven.

Het zijn pogingen om lust te isoleren, geen mooischrijverij over de hogere liefde, want die brengt enkel pijn. Grote voorbeeld voor Djian is Henry Miller. Maar ook andere Amerikaanse schrijvers als Charles Bukowski en Bret Easton Ellis echoën door. En er wordt ook vrolijk geknipoogd naar de succesvolle Franse collega's Michel Houellebecq en Virginie Despentes. De vraag of "De witte madonna" pornografisch is, doet er eigenlijk niet toe, de seksuele beschrijvingen zijn zo burlesk dat het grappig wordt. In wezen is seks zonder liefde betekenisloos en als drug snel uitgewerkt. Maar het biedt wel de inspiratie die een schrijver nodig heeft om succesvol te worden en zo is de cirkel rond. "De witte madonna" is een roman als een spiegelpaleis, vol dubbele bodems, waarbij niet enkel de schrijver maar ook de lezer in zijn hemd gezet wordt. En zelfs de grote Amerikaanse zangeres Madonna wordt niet gespaard.

Philippe Djian: De witte madonna, De Geus Breda, 2001, 380 p., € 22,56. ISBN 90-5226-788-X. Vert. van: Vers chez les blancs door Théo Buckinx. Distributie: De Geus