Na sluitingstijd

Open Access bloeit in tegenstelling tot deze aarzelende zomer helemaal open. Meer dan 7.500 titels telt de Directory of Open Access Journals ondertussen. In de Web of World Repositories staan bovendien ook zes institutionele repositories uit de lage landen in de top 50. En het heuglijke nieuws houdt niet op. Wereldwijd hebben organisaties voor wetenschappelijk onderzoek afgesproken om op zo’n kort mogelijke termijn al hun onderzoek in open access te publiceren. Het lijkt op het intrappen van een open deur om open access publishing en open data anno 2012 als speerpunt naar voor te brengen. De perikelen rond Elsevier tonen echter aan dat het toegankelijk maken van publicaties niet evident is. Maar de mentale omslag is er wel degelijk. Meer dan 11.000 wetenschappers ondertekenden een petitie op The Cost of knowledge.com voor het boycotten van de uitgeversrestricties.

Ik kijk alvast uit naar wat het nieuwe en revolutionaire businessmodel van Peer J teweeg zal brengen. In dit model betalen de auteurs eenmalig lidgeld, waarna ze ongelimiteerd kunnen publiceren in Peer J, een nieuw OA-tijdschrift met artikelen in de biologie en medische wetenschap. Voor pakweg 250 dollar kan een auteur levenslang onbeperkt publiceren. Een peulenschil als er je weet dat er in een traditioneel model vaak 900 dollar per artikel dient opgehoest te worden. Het model lijkt op het eerste zicht alles te bieden, van preprints, peer-reviewed publiceren tot tools voor versiebeheer. Het eerste nummer zal in december verschijnen. Alvast een initiatief om in de gaten te houden.

Een heel andere vorm van open access vond ik terug in de nieuwe roman van Koen Peeters. Duizend heuvels is de titel van het boek en het leest als een ode aan het mysterieuze Rwanda. Wekenlang zat Peeters als een overijverige student te snuisteren in archieven en leeszalen. Zo was hij vaste klant in de bibliotheek van het Museum voor Midden-Afrika in Tervuren. Het levert in het boek enkele merkwaardige en surrealistische passages van 'onconventionele' bibliotheekliefde op. 

 De vertelfiguur beschrijft hoe hij na sluitingstijd onopgemerkt in de leeszaal blijft zitten. Tijdens een lange nacht doet hij zich laveloos tegoed aan alle uitgestalde kennis. Zonder de bemoeienissen of restricties van het reglement kopieert, scant en doorzoekt hij naar hartenlust artikels en klimt hij in de boekenkasten. Als de bibliothecaris van huis is, dansen de wetenschappers. Ik zal voortaan in ieder geval extra goed controleren of er niemand is achtergebleven in de leeszaal. Open access, allemaal goed en wel, maar dan toch niet na sluitingstijd.

Column geschreven in opdracht van Essentials en oorspronkelijk verschenen in Digitale Bibliotheek nr 6, 2012