De Franse tuin

Nicolette Smabers schreef tot hiertoe een klein maar aardig oeuvre bijeen dat zowel jeugdboeken als enkele volwassenen romans bevat. Ze debuteerde ruim twintig jaar geleden met De Franse tuin, een autobiografische roman over haar jeugdjaren in Den Haag. Daarna ging ze verder met het in kaart te brengen van haar kindertijd met de verhalenbundel Portret van mijn engel (1987) en de novelle Chinezen van glas (1992). Deze drie werken krijgen nu een verdiende gezamenlijke heruitgave onder de noemer De Franse tuin. Nicolette Smabers bewerkte de verhalen en novellen om een nieuwe eenheid te doen ontstaan. Zo wijzigde ze de familienamen en relaties zodat er sprake is van een en hetzelfde Haagse gezin.

Protagoniste in De Franse tuin is de jonge Edith, anno jaren '50 en '60 van de vorige eeuw. Ze heeft een Indische vader en een katholieke moeder. Het gezin hult zich in een stilte die de dromerige Edith doet fantaseren over haar afkomst en de onuitgesproken familiegeheimen. Juist het feit dat haar ouders haar als normaal Haags meisje willen laten opgroeien en om die reden veel voor haar verzwijgen, verwart haar. Het meisje schept een eigen universum om haar groeiende onzekerheid te camoufleren. Ze fantaseert over haar beschermengel, Indonesische prinsessen en ook over de buren verder in de straat, Fransen aan wie ze allerhande buitenaardse trekken toekent. Naadloos gaat 'De Franse tuin' over in de verhalen van Portret van mijn engel en dan in Chinezen van glas waar er onverdroten verder wordt gegraven om de familie en meer bepaald de Indonesische familietak bloot te leggen.

Wat opvalt bij deze heruitgave is de stilistische en thematische eenheid van Smabers' drie eerste boeken. Nicolette Smabers schrijft ingehouden en minzaam over haar jeugdjaren, in een aaneenschakeling van intimistische familietafereeltjes. De sfeer heeft vaak iets unheimlichs, alsof de schaduw van de Tweede Wereldoorlog steeds boven het hoofd blijft hangen, met in zijn zog de angst voor armoede. Vooral in het debuut valt het fragmentarische schrijven op.  In korte passages vergroot ze de kleine dingen uit het dagelijkse leven en maakt ze er terugkerende symbolen van. Wie mee wil in Smabers' exploratie van de kinderlijke fantasie, ontwaart in De Franse tuin een in fraaie tinten geschilderde familiegeschiedenis. Er woedt overal onkruid maar de kern blijft onaangetast. Tegen de dreiging van de stilte blijft taal de ultieme remedie.

Nicolette Smabers, De Franse tuin,  De Bezige Bij Amsterdam, 2004, 273 p., € 18,9. ISBN 902341439X