Stadskind

Gedurende twee jaar publiceerde Wim Willems (Den Haag, 1951) in de Haagsche Courant columns over zijn jeugdjaren in Den Haag waarin hij ankedotes ophaalde uit zijn kindertijd in de jaren '50 en '60. Deze columns werden nu gebundeld in "Stadskind, kroniek van een naoorlogse jeugd". De lezers - allen stads- en tijdgenoten van Willems - werden uitgenodigd om te reageren op de columns en ze deden dat massaal. Hun herinneringen werden eveneens gebundeld en gepubliceerd in het eveneens erg lijvige "Mijn stad". 

Het terugblikken van Willems op het Den Haag van toen staat volledig los van zijn werk als historicus aan de universiteit van Amsterdam. Zijn procédé bestaat erin om oude foto's uit schoenendozen en privéalbums op te diepen en te toetsen aan zijn herinneringen. "Wantrouw herinneringen als een horloge dat achterloopt", schreef Georges Schéhadé in 1951 en Willems stelt aan de reacties van familieleden en stadsgenoten vast dat dit maar al te waar is. Zo schrijft hij in een column 'Het zandbakgevoel' over zijn lievelingsjuffrouw De Graaff in de kleuterschool en de schok die dat hem gaf toen ze na haar huwelijk uit school verdween. Bleek dat werkende vrouwen inderdaad wel het onderwijs verlieten eens ze huwden, maar in het geval van De Graaff was er geen huwelijksboot in zicht geweest maar eerder een promotie. Zo meldde de schooldirecteur hem na lezing van de column. Het geheugen werkte andermaal verbloemend en selectief.

Met "Stadskind" had Willems niet de pretentie om een compleet en sociologisch correct beeld van het Den Haag uit zijn jeugdjaren te vormen. Het is eerder een collage van miniatuurtjes vol doorleefde herinneringen aan zijn familieleden, de school of de kinderkolonie, waarin uiteraard veel te leren valt over de zeden en gewoontes uit die jaren. De maatschappij was nog strak onderverdeeld in klassen en standen. Willems spoort naar het verleden door rond te dwalen in de straten en vast te stellen hoeveel er veranderde. Straten die van naam wijzigden en de buurtwinkels die een na een verdwenen en vervangen werden door supermarkten. De schooltuintjes van weleer, de dierentuin of het gebouw van Kunsten en Wetenschappen dat in vlammen opging. Het zijn symbolen van de oude stad. Even centraal als de stadsveranderingen is de gevoelswereld van een jochie dat op de drempel van het echte leven staat en gefascineerd wordt door Danny Kaye en Johan Cruijff maar evenzeer door drop en kauwgom.

De columns in Stadskind zijn openhartig en sfeervol en bieden een verfrissende onderdompeling in het verleden. Tijdens het lezen van deze kroniek rijpt het besef dat het vroeger niet noodzakelijk beter was, denk maar aan de weinige kansen die vrouwen hadden om zich te ontplooien, maar het leven verliep in ieder geval trager en alles leek zoveel fraaier. Wellicht omdat al die mooie beloftes van "vooruitgang" in die decennia nog intact waren.

Wim Willems, Stadskind: kroniek van een naoorlogse jeugd, Bakker Amsterdam, 2003, 309 p., ill. € 16,95. ISBN 9035125592