De dag dat de tijd stilstond

De Engelse Rachel Joyce verraste in 2012 met haar romandebuut De onwaarschijnlijke reis van Harold Fry. De voormalige actrice van de Royal Shakespeare Company en het Royal National Theatre en schrijfster van hoorspelen voor de radio toonde zich een meesterlijk verteller, met veel gevoel voor de dramatiek van het alledaagse. Het leverde haar geen windeieren op: het boek werd een onverwachte bestseller met wereldwijd ruim dertig vertalingen, en tijdens de National Book Awards 2012 werd ze onderscheiden met de titel ‘Debutant van het jaar’.

In haar tweede roman Perfect, in het Nederlands vertaald als De dag dat de tijd stilstond, gaat Joyce op hetzelfde pad verder met de introductie van intrigerende figuren in een op het eerste zicht alledaagse setting. Het verhaal speelt zich af tijdens de bloedhete zomer van 1972. In dat jaar werden er twee seconden opgeteld bij de tijd om de tijdrekening weer synchroon met de beweging van de aarde te laten lopen. 

Protagonist is de jonge tiener Byron Hemming. Hij woont samen met zijn zus, moeder en vader in een mooi landhuis op het Britse platteland. Het is een ogenschijnlijk gelukkig en perfect gezin. De jongen gaat naar een goede privéschool waar hij klaargestoomd wordt voor de middelbare school, en als alles gesmeerd loopt wacht hem nadien een hoog aangeschreven universiteit als Cambridge of Oxford. Maar perfectie is niet van deze wereld. De vaderfiguur is zo goed als afwezig. Hij werkt in de financiële sector in Londen en is enkel in de weekends thuis. Tijdens de zomervakantie gaat hij dan weer met collega’s op jacht in Schotland. Het is Byrons moeder die het gezinsleven draaiende houdt en het huis en de tuin op orde. Alles lijkt perfect in evenwicht, maar twee seconden onoplettendheid en een aanrijding veranderen het leven van zowel de jonge Byron als zijn moeder compleet. Kan de klok nog teruggedraaid worden? 

Het motto voor haar roman ontleende Joyce aan William Faulkner: 'Pas als de klok stilstaat, komt de tijd tot leven.' De dag dat de tijd stilstond opent heel idyllisch en zomers met beschrijvingen van weiden vol bloemen, het Britse platteland badend in het vroege ochtendlicht en fraaie nachtelijke hemels. Maar schijn bedriegt. De tijdsuitbreiding van 1972 is als een komeet die de goede orde der dingen verbreekt, en de toon wordt snel grimmig en duister. Het uitgangspunt van het verhaal is de schrik voor verandering en de angst om het levensgeluk kwijt te raken. De angst van de jonge protagonist voor de bedreigende tijd krijgt zo iets van een selffulfilling prophecy. De jongen start een ‘Operatie Perfect’ om de fouten weer goed te maken. 

Na het eerste deel vanuit kinderperspectief focust het tweede deel meer op de moeder die compleet aan het vervreemden is van haar echtgenoot. In een tweede verhaallijn speelt een verwarde, psychiatrische patiënt een belangrijke rol. Hij lijdt zwaar onder de elektroshocktherapieën die hij moet ondergaan. Pas helemaal op het eind komen deze twee verhaallijnen samen. De dag dat de tijd stil stond is uiterst dramatisch van toon. De band tussen moeder en zoon, afscheid nemen, verdriet en opoffering, depressie... Het komt allemaal aan bod in deze wijdlopige roman. De dag dat de tijd stilstond biedt eveneens een tijdsbeeld van de jaren zeventig met een dwarsdoorsnede van de conservatieve Britse samenleving en de grote standsverschillen. De langzaam ontluikende vrouwenemancipatie en de helende kracht van vriendschap zorgen voor sprankeltjes hoop. Rachel Joyce bespeelt haar thematiek met verve en zet zichzelf op de kaart als auteur van gelaagd en subtiel proza.

Rachel Joyce, De dag dat de tijd stilstond, Cargo Amsterdam, 2014, 383 p., € 19,9. ISBN 9789023485704. Vert. van: Perfect door Hien Montijn. Distributie: WPG Uitgever