De barmhartigen

Als het regent, dan giet het. David Sores, protagonist in 'De Barmhartigen', is bijna 45 en probeert weer recht te krabbelen na een aantal uppercuts. Gescheiden van zijn vrouw, vader van een tienerzoon met beperkt bezoekrecht, werkloos en vechtend tegen de leegte. Zijn drankzucht leidde hem naar een tweekamerappartement boven een borstelfabriek. Een dijk van een midlife crisis is zijn deel. Met alle moeite van de wereld houdt hij als copywriter financieel het hoofd boven water. Het is crisis en de opdrachten blijven uit. Ook zijn oude studiemakkers kunnen hem niet helpen. In een zeldzaam moment van luciditeit besluit hij om zijn oude droom om schrijver te worden weer op te rakelen. Een titel voor zijn debuutroman heeft hij al met 'Hij was mijn vader'.

Schrijven blijkt de beste therapie te zijn. Na enkele maanden van hard labeur is de roman af en hervindt de schlemielige protagonist zijn zelfvertrouwen. Na een incidentrijke signeersessie in zijn geboortestad – die viraal gaat - wordt de sombere biografie van zijn te vroeg/laat overleden vader een bestseller van jewelste. Maar daarmee zijn de problemen voor de weifelende schrijver nog niet voorbij. De prijs die hij voor zijn literair succes moet betalen is hoog. 'Als in een gezin een schrijver wordt geboren, dan is het gedaan met dat gezin', luidt het ironische bij Czeslaw Milosz ontleende motto van het boek. Het oprakelen van oude familiegeheimen is als het openen van de doos van pandora.

'De Barmhartigen' is de tweede roman van Koen Van Wichelen en intrigeert van begin tot einde. Setting is la Flandere profonde, godvruchtig en devoot maar ook met afgeleefde caféhangers in volkse café's, ranzige frituren en marginale leefgewoontes. De sfeer is grimmig en de hoop schaars. Het eerste deel van de roman leest als een soort sequel op de leefwereld die Herman Brusselmans in zijn jonge jaren evoceerde in cultboeken als 'Heden ben ik nuchter' en 'De man die werk vond'. De antihelden uit de kille jaren tachtig zijn ondertussen volwassen geworden en de jupilers zijn vervangen door bruine leffes. Maar een vaste job zit er nog steeds niet in en de trouwring mag weer verpatst worden.

Genadeloos fileert Van Wichelen de mores in onze aan eigendunk ten onder gaande samenleving. Het is een roman met twee gezichten. Het eerste deel leest als een grappige persiflage op het literaire wereldje en de commerciële wetmatigheden. Ook de oppervlakkigheid wordt aan de kaak gesteld. Barmhartigheid is ver te zoeken. De karaktertekeningen van de nevenpersonages zijn karikaturaal en grotesk, zoals een oude studiemakker die het tot directeur van een commerciële zender schopte of de gehaaide en opportunistische uitgever, maar dat versterkt de hilariteit alleen maar.

In het tweede deel is de toon grimmiger. De vertelfiguur verhaalt wat zijn vader tien jaar geleden is overkomen, een lijdensweg die enkel door euthanasie kon beëindigd worden, maar dat was in de streng katholieke familie taboe. Onverwerkte familietrauma's en liefdeloosheid staan centraal in 'De barmhartigen' en toch is de toon eerder lichtvoetig dan zwaarmoedig. Scherts en memento mori gaan hand in hand in deze inventieve en knap gecomponeerde roman.