Je kunt geen twintig zijn op suikerheuvel

De enige echte chroniqueur uit Barakstad, JMH Berckmans, hakt er in zijn verhalenbundel 'Je kunt geen twintig zijn op suikerheuvel' weer als vanouds op los. Hoop is er al lang niet meer, enkel desillusies die met het ouder worden enkel toenemen: “Ik ben nu een man van 50 en als ik in de spiegel kijk zie ik een man van bijna 75, het gaat weer niet goed, ik bol weer volle vitesse achteruit” schrijft hij in een brief aan zijn moeder. Naast deze openhartige brieven aan zijn ouders zijn er berichten aan de toneelactrice Kristien De Proost, aan wie de bundel ook opgedragen werd, en aan literaire bondgenoot Kamiel Vanhole. Alle typische Berckmans- ingrediënten zijn volop aanwezig: het leven in de marge, armoede, zwaarmoedigheid en gevoelens van eenzaamheid. Het zijn rauwe hartenkreten die getuigen van zijn gevecht om de waanzin af te houden en de absurditeit van het bestaan aan te kunnen. Enkel muziek helpt om de dagelijkse compromissen te doorstaan. Het is veelbetekenend dat de titel van de bundel afkomstig is uit een song van Neil Young. Verder zijn er verwijzingen naar rockbands als the Mekons of Pink Floyd of naar 'the man in black', wijlen Johnny Cash.

Berckmans lijkt enigszins te berusten in zijn lot als een met krankzinnigheid flirtende eenzaat. In zijn typische eigengereide idioom, doorspekt met woorden als afkiksjoekhuus, mizerabiliteit of hollepijphorlepiep, cultiveert hij die rol nog. Zijn verval en aftakeling geeft hij onverbloemd en gedetailleerd weer, tot de kleur en vorm van zijn fecaliën toe. Het is verknipte poëzie uit de goot, associatief en repetitief. Ook de drankduivel ligt constant op de loer en doet de chaos crescendo gaan. Slechts in het slotverhaal, getiteld ‘De doodgewoonste dingen brengen ons aan ’t zingen van de vriendschap en de liefde’, zijn er enkele spaarzame humoristische opflakkeringen. Het is tenslotte zijn muze Kristien die hem voor zelfmoord behoedt: “In het metrostation nodigen de glinsterende sporen uit tot de sprong, maar ik wacht nog even op jou” besluit hij in “Het syndroom van Rimski-Korsakov”.

'Je kunt geen twintig zijn op suikerheuvel' werd prachtig uitgegeven met onder meer een uit gerecycleerde bierviltjes vervaardigde kaft. “Dit kan de gezondheid schaden”, verwittigt de omslagtekst en dat blijkt geen overbodige waarschuwing. Vrolijk word je immers niet van het intense en terminale proza van Berckmans. Maar het is verheugend dat de schrijver na zijn twee laatste verhalenbundels Het onderzoek begint (2002) en As op jazzwoensdag (2003) weer boven water komt. Berckmans blijft een einzelgänger in de Nederlandse letterkunde, die op onnavolgbare wijze over het leven aan de zelfkant bericht en de marginaliteit met brio een stem geeft. Te nemen of te laten, compromissen zijn aan Berckmans niet besteed. Lees hem voordat het te laat is.

JMH Berckmans
Je kunt geen twintig zijn op suikerheuvel
Meulenhoff-Manteau, 18,95 euro.

Meer info: Wikipedia - Berckmans
bestellen via Bol.com