De kapper

Erg bekend bij het grote publiek is Gijs IJlander (geb. 1947) niet. Niettemin schreef hij in de laatste 15 jaar een aardig oeuvre bijeen waarbij een aantal romans niet zonder literaire erkenning bleven. Zo werd de F. Bordewijk-prijs toegekend aan zijn in 1998 verschenen roman Twee harten op een schotel. Ook Wildzang en Geen zee maar water werden positief onthaald. Debuteren deed IJlander relatief laat. Pas op zijn 41e kwam hij met De kapper op de proppen. Deze roman verscheen oorspronkelijk in 1988 en werd met zowel de Anton Wachterprijs als de Lubberhuizenprijs bekroond. Het is het verhaal van Ad Wiggers, een man die wraak neemt op zijn bejaarde oom Lodewijk, gewezen industrieel met een duister oorlogsverleden. Daarvoor neemt hij de identiteit aan van een kapper die aan huis komt knippen. Hij gaat zijn slachtoffer meer en meer terroriseren. Van haar knippen komt er nog weinig in huis, van het uitvergroten en het verknippen van het verleden des te meer. 

 Met De kapper gaf IJlander meteen een fraai visitekaartje af. Alle elementen die ook zijn latere boeken zullen kenmerken, zijn reeds aanwezig. Er is het spel met identiteiten, personages die als het ware versmelten. Zo wordt de 'vermeende' kapper van slachtoffer dader en wordt de voormalige beul slachtoffer. De confrontatie tussen enerzijds de verwrongen belevingswereld van het hoofdpersonage en anderzijds de gangbare realiteit zorgt voor de vreemdste kattensprongen. En het is vaak aan de lezer om de knoop door te hakken. Niets is wat het aanvankelijk leek te zijn. IJlander schrijft zeer beheerst en zonder literaire franjes. Hij is in de eerste plaats verhalenverteller, de psychologische karaktertekeningen zijn ondergeschikt aan de intrige en de onderhuidse spanning die langzaam opgebouwd wordt. De kapper is een broeierige en unheimliche roman waarin IJlander zijn ontluikende schrijverstalent ontplooit.

Recensie geschreven in opdracht van Vlabin-VBC en oorspronkelijk gepubliceerd in De leeswolf

Gijs IJlander: De kapper, Veen Amsterdam, 2002, 156 p., € 12,5. ISBN 9020405276