Nextopia

Elk beroep heeft een gevaarlijk kantje. Wat zou dat in mijn vak zijn, vroeg ik mij af terwijl ik in mijn kleine hotelkamer de waterkoker aanzette en mij ergerde omdat ik geen theebuiltje kon vinden. Bibliothecarissen zijn graag geziene gasten in hotels, liet een Amerikaanse hotelmanager ooit optekenen. Ze nemen actief deel aan de conferenties zodat de kamers ’s ochtends probleemloos gepoetst kunnen worden. Het zijn daarenboven stille en nette mensen. En ’s avonds blijven ze lang in de hotelbar hangen. Niet verwonderlijk is dat. Na een dag vergaderen over strategieën om de toekomst van wetenschappelijke bibliotheken te vrijwaren kun je een borrel goed gebruiken.

Bibliotheken worden ondertussen meer en meer als studiezalen en groepswerkplekken gezien. Nieuwe tijden, nieuwe wetten. Universiteits- en hogeschoolbibliotheken passen schoorvoetend hun openingsuren aan om de nieuwe trend van het gemeenschappelijk leren mogelijk te maken. Het is hoogst paradoxaal te noemen. Nadat het internet het einde van de traditionele bibliotheekwerking inluidde, zijn het nu de sociale media op datzelfde internet die de hogeschool- en universiteitsstudenten terug naar de bibliotheken jagen. Het 'collectieve studeren' blijkt de remedie tegen Facebook, Twitter en andere netwerken die hen afleiden. In de leeszaal vinden ze niet alleen rust maar ook sociale controle. De studenten staan tijdens examenperiodes 's ochtends in lange rijen aan te schuiven om toch maar een plekje te bemachtigen. De discussie over de overbodigheid van het bibliotheekgebouw is dus enigszins voorbarig.

In de openbare bibliotheken kunnen senioren sessies over het gebruik van iPads en e-readers volgen terwijl ze een gratis kop koffie aangeboden krijgen. Klantenbinding tijdens de digitale bibliotheekweek. Bij de meest geciteerde bibliotheektrends draait het steevast om het concept convenience, het gemak van de gebruikers. Bijzondere collecties en kostbare materialen digitaliseren blijft de core business. Maar de academische bibliotheek is geëvolueerd naar een ondernemend kennisinstituut. De gebruikers de weg wijzen in de digitale wereld, institutionele repositories en diensten voor mobiele apparatuur en sociale media creëren zijn net zo belangrijk geworden.

Ik was aan toast met roerei en koffie toe en wist nog steeds niet wat het gevaarlijke kantje van ons beroep was. Of toch wel, vanuit het ongerijmde weliswaar. Hoe verleidelijk is het niet om zich in de eigen boekentoren te verschuilen achter classificatieschema’s en thesauri, jammerend over de teloorgang van historische kritiek bij de internetgeneratie. In de expectations society is er geen tijd meer voor oorsprongskritiek, enkel de toekomst en nieuwe vooruitzichten tellen. Als bibliothecaris hebben we een abonnement op het verleden, en dat mogen we nu inruilen voor een vrijkaart voor een ritje op de achtbaan van Nextopia.

Column geschreven in opdracht van Essentials en oorspronkelijk verschenen in Digitale Bibliotheek nr 5, 2012.