Nostalgie van het geluk

In Nostalgie van het geluk keert Amélie Nothomb terug naar Japan, waar ze als diplomatendochter geboren werd en ook als twintiger enige tijd woonde. Ze doet dit niet zonder reden. Een cameraploeg van France 5 reist met haar mee om een reisreportage te maken.

Alles lijkt voorhanden om de banden met Japan weer strak aan te halen. Na Stupeurs et tremblements, waarin ze de Japanse arbeidethiek hekelde, was Nothomb enkele jaren persona non grata in haar geboorteland. De Wiedergutmachung begon eerder al met de novelle Les myrtilles. De opbrengsten van dat boek werden geschonken aan de slachtoffers van de kernramp in Fukushima. Maar hoe goed de intenties van de schrijfster ook zijn, de haat-liefdeverhouding met Japan blijft ook vijftien jaar na haar laatste bezoek intact. Ze houdt ontegensprekelijk van het land, maar ze wordt er ook telkens weer geconfronteerd met de gevolgen van de abrupte keuzes die ze destijds maakte, op professioneel, maar ook op amoureus vlak. Haar carrière bij een groot bedrijf liep heel faliekant af, met een degradatie tot het laagste echelon. En ook niet zonder hartzeer was de verloving met de Japanner Rinri, die ze pas op het allerlaatste moment verbrak. In het al evenzeer autobiografisch getinte De verloofde van Sado bracht ze voor haar doen zeer openhartige en ontroerende liefdesverklaring aan Rinri, en bij uitbreiding aan Japan. 

In Nostalgie van het geluk fileert Nothomb haar herinneringen met een zakmes. De reisdocumentaire biedt het ideale kader om zoveel jaren later genucanceerd terug te blikken. Nostalgisch verlangen naar de gelukkige momenten van weleer wordt getoetst aan het heden, via enkele ontmoetingen met vrienden en bekenden. Ook haar inmiddels stokoude kindermeisje Nishio-San loopt ze weer tegen het lijf. Ze zoekt naar het Japan van haar kindertijd, maar treft de ruïnes van haar eigen geïdealiseerde jeugd. Op de plaats van het ouderlijk huis staat nu een afzichtelijke villa. Het inspireert de schrijfster tot bevlogen bespiegelingen over de mechaniek van het geheugen en de gelukzaligheid van nostalgie. De Japanners hebben er een woord voor: 'natsukashii', wat staat voor nostalgie in harmonie, of de positieve gevoelens die opkomen bij het oprakelen van een mooie herinneringen. 

Verrassen doet Amélie Nothomb na meer dan een dozijn romans niet meer, maar met Nostalgie van het geluk bewijst ze dat ze na enkele minder geïnspireerde romans nog lang niet op haar literaire retour is. Nostalgie van het geluk houdt het midden tussen reisdocumentaire en autofictie en bespeelt met verve de weemoed die opborrelt bij het terugblikken op de eigen jeugdjaren. Niets is nog wat het was. Het verhaal zit vol subtiele humor en kleine dramatiek, waarin Nothomb niet alleen zichzelf maar ook het land van de rijzende zon in een nieuw daglicht presenteert. 

Amélie Nothomb, Nostalgie van het geluk, De Bezige Bij, 2014, 153 p., € 19,99. ISBN 9789085425489. Vert. van: La nostalgie heureuse door Daan Pieters. Distributie: WPG Uitgevers