Heimwee naar het koninkrijk

 "62: A Model Kit" (Pantheon/Random House, 1972)

“Everything can be killed except nostalgia for the kingdom, we carry it in the color of our eyes, in every love affair, in everything that deeply torments and unties and tricks.” ― Julio Cortázar

De oorspronkelijke Spaanse versie van deze speelse, psychologische roman getiteld 62 Modelo para armar verscheen voor het eerst in 1968. In 1974 kwam er bij Meulenhoff een Nederlandse vertaling op de markt: 62-bouwdoos, in een vertaling van Mariolein Sabarte Belacortu. Een literaire beschouwing van Cyrille Offermans over het experimenteel getinte proza van deze fascinerende Argentijnse schrijver kan je in Raster jaargang 1985 lezen. Hij maakt in dat typische 'literatuurkritische jargon' duidelijk hoe serieus het literaire spel van Cortázar genomen dient te worden. Alles met een korreltje zout nemen. Of zoals Cortazar zelf schreef: do you accept the idea that there is no explanation?

Lees verder

Rendez-vous in Scheveningen

Ballingschap in Zuid-Holland.

Twee jaar geleden overleed de Franse schrijfster en essayiste Viviane Forrester Parijs op 87-jarige leeftijd. Internationale bekendheid kreeg ze vooral met haar vlammende politieke essay "De Terreur van de Economie" waarin ze het ultraliberalisme aan de kaak stelde. Het leverde haar in 1996 de Prix Médicis voor essays op. Forrester was eveneens stichtend lid van het andersglobalistische collectief Attac. Virginia Woolf was haar grote inspiratiebron. Ze schreef ook een prima ontvangen biografie over deze illustere Engelse schrijfster. Minder gekend bij het grote publiek is haar romanoeuvre. Twee romans van Forrester werden in het Nederlands vertaald, waarbij vooral "Rendez-vous in Scheveningen" in het oog springt, een met blik op oneindig bedachte roman over een bewolkte wereld. 

 Protagoniste is Sarah Marielle, een Franse actrice die stilletjes aan een jaartje ouder wordt en in Scheveningen verzeild raakt. Ze besluit om daar te blijven en haar verdere filmcarrière te laten voor wat het is. In feite gaat ze in een soort van vrijwillige ballingschap. Ze komt in contact met Edmund, een jonge schrijver die kortstondig haar minnaar wordt. Verder spelen ook een collaborateur en een pianist een belangrijke rol. Het leven valt – precies vijfentwintig jaar na de Tweede Wereldoorlog- stil voor de weemoedige protagoniste. Ze ziet het leven aan zich voorbij trekken met talloze herinneringen aan de tijd die zij met anderen aan de Nederlandse kust doorbracht. Een oude filmproducent tracht haar na verloop van tijd toch te overhalen om een come back te maken. 

Hoe verder het verhaal evolueert, hoe meer verleden en heden in mekaar schuiven. De roman behandelt vanuit wisselend vertelperspectief de lotgevallen van enkele eenzaten die in het reine met hun levensgeschiedenis trachten te komen. Ze verliezen de strijd tegen de tijd en vinden zichzelf terug op een verlaten strand in Scheveningen. De plot is niet altijd duidelijk uitgewerkt maar er zit in ieder geval een zeker vaart in. Wel lijdt de fragmentarisch opgebouwde roman onder de overvloed van barok aandoende omschrijvingen en wordt de zee, als metafoor, te vaak en makkelijk opgediept. De roman verscheen voor het eerst in Frankrijk in 1970 en kreeg pas in 1995 een Nederlandse vertaling vanwege de vijftigjarige herdenking van de bevrijding. Ietwat gedateerd maar nog steeds een pareltje voor nostalgische lezers.

Viviane Forrester: Rendez-vous in Scheveningen (Arena, 1995). Vertaling van 'Ainsi des exilés'

Lees verder

De Ark

'De Ark', muurschildering van de hand van François Schuiten

Elsene kan nog positief verrassen. In de buurt van Rue sans Souci kan je plotseling op een fraaie muurschildering van Schuiten stuiten. Deze symbolische toegangspoort tot de Flageywijk kadert in het project De Ark van Atrium.  Ze staat symbool voor de stad van morgen: een duurzame stad met een menselijker gezicht.  Aan de hand van schetsen van striptekenaar  François Schuiten (auteur van Duistere Steden)  gingen de twee muurschilders Alexandre en Eugénie Obolensky vakkundig aan de slag. Het resultaat - nagenoeg 80 m² - mag er zijn. Het bij wijlen grauwe Elsene krijgt zo plotseling een feeëriek trekje.

Lees verder

In Memoriam Jean Le Bon (1916 - 2015)

Foto: archief KBIN-IRSCNB

Op maandagnamiddag 23 februari woonde ik samen met enkele collega's in Ukkel de uitvaartplechtigheid van oud-collega Jean Lebon bij, een heel bijzonder en kleurrijk figuur die net geen 99 jaar is geworden. Tot in 2010 kwam hij nog wekelijks als vrijwilliger naar ons museum.

Als eerbetoon aan Jean herpubliceer ik een column die ik in 2009 voor Digitale Bibliotheek schreef. Het is een stukje waarin ik zijn waarde voor onze instelling duidelijk tracht te maken. Met zijn kennis en verhalen was hij het geheugen van ons museum.

Rust in vrede Jean, we zullen je missen.


DETAILKRITIEK

In een bibliotheek werken moet een heel gezonde bezigheid zijn. Een van onze medewerkers is 92 jaar oud en werkte daarvoor - tijdens zijn actieve loopbaan – ook al veertig jaar trouw in de documentatiedienst van het toenmalige natuurhistorische museum. Jobhopping was in die tijd nog niet echt ingeburgerd. Sinds zijn pensioen begin jaren tachtig komt hij wekelijks op vrijwillige basis een dag per week werken. Bijna elke dinsdagnamiddag zakt hij nog naar de cartotheek af, waar hij nog steeds zijn vaste stek heeft en archiefaanvragen behandelt. Alle communicatie verloopt – als je maar hard genoeg praat - IRL of via de telefoon. Met een laptop of PC kan hij niet werken en zijn classificatiesysteem is voor een leek ondoorgrondelijk. Een mobieltje heeft hij nog nooit van dichtbij gezien, e-mails worden voor hem netjes uitgeprint. Bij de digitalisering van de fotocollecties doen we nog steeds af en toe een beroep op zijn onfeilbare geheugen. Wars van zijn technologische analfabetisme is hij immers nog steeds in staat verbindingen te leggen tussen het verleden en het heden. Als een soort van mentale aquabrowser avant la lettre linkt hij foto’s en herkent hij de terugkerende patronen. Bij elke foto kan hij het achterliggende verhaal vertellen. Vooral voor de datering van de oudste foto’s is hij onmisbaar. We noemen hem dan ook zonder enige zweem van ironie het geheugen van het instituut. Een titel die hij met veel trots draagt.

Toen de Nederlandse televisie enkele jaren geleden de prachtige driedelige BBC dramaserie Shooting The Past toonde was het voor mij een feest van herkenning. De serie portretteerde de lotgevallen van een groepje excentrieke medewerkers van een bibliotheek die op het punt stond opgedoekt te worden. Deze fotobibliotheek was in een wondermooi achttiende eeuwse pand in Londen gehuisvest en het leek alsof deze bibliotheekmedewerkers eveneens uit een ander tijdperk afkomstig waren. Van informatisering, efficiënt budgetbeheer en time management hadden ze duidelijk geen kaas gegeten. Maar op hun ouderwetse en eigengereide wijze waren ze toch in staat hun picture library ordentelijk te beheren en ontsluiten. Ze ontwaakten pas uit hun lethargie toen ze te horen kregen dat ze plaats moesten ruimen voor een Amerikaanse businessschool. Bibliotheekmanager Marilyn Truman deed er samen met haar stafmedewerkers alles aan om een nieuw en veilig onderkomen te vinden waar de fotocollectie integraal bewaard zou kunnen worden.

Dit lijkt een nogal doorzichtige en eendimensionale verhaalthematiek waarin de zachte culturele sector het met de pragmatische kapitalisten aan de stok krijgt. Maar in handen van regisseur Stephen Poliakoff wordt dit een wondermooie, nostalgische parabel waarin de oude zwart-wit foto’s symbool staan voor ons verleden. In de plechtstatige bibliotheekomgeving draait alles om stilstand en behoud. Hoe maak je aan de buitenwereld duidelijk wat de toegevoegde waarde is van zo’n oubollige bewaarinstelling? Waarom is het nodig dat de collectie integraal bewaard blijft? Welke verhaallijnen verbinden de collectiestukken? Dat zijn de essentiële vragen die deze serie oproept en die iedereen die wel eens in een bewaarplaats komt zich moet stellen. En belangrijker nog, hoe organiseer je de kennisoverdracht als oudere mensen afgedankt worden of zelf moedeloos afhaken? Kunnen we hen zomaar aan de kant schuiven, of hebben we ze op een of andere manier toch nodig om het verleden te ontsluiten? Zijn het hun verhalen die de artefacten op een hoger plan samenbrengen?

Op een dag zal het mijn beurt zijn om mijn leesbril overal rond te laten slingeren, gesprekken met het portret van Charles Darwin aan te knopen en mijn kunstgebit in het aquarium te rusten te leggen. Is die oude gek met zijn plaats en energie verslindende computers hier nu nog, zullen de jonge collega’s dan wellicht venijnig opmerken. Maar ik zal te hardhorig zijn om aan dergelijke detailkritiek aandacht te schenken.

Column geschreven in opdracht van Digitale Bibliotheek in de reeks Kladschrift van een museumbibliothecaris, gepubliceerd in DB 2009 (3), p.9.

Lees verder

The Old Reader

Zijn er nog wereldvreemde internauten die een ouderwetse RSS-lezer zoeken? Dwaal niet langer, bij The Old Reader ben je op het juiste webadres. Het is een reader die doelbewust naar de ter ziele gegane Google Reader verwijst. Ik heb alvast een account aangemaakt, met mijn google-account dat spreekt voor zich, nu nog interessante feeds toevoegen. Met een vintage voorgevel alleen ben je niet veel..

Lees verder

Dichten als sport

Cover photo credits:  Stefan Vanfleteren

Als hardloper sta je er alleen voor. Niet-lopers veinzen hoogstens enige interesse maar begrijpen er geen sikkepit van. Een mijl in zes minuten? Is dat traag of snel? In een column getiteld 'Dichten als sport' van Remco Campert kwam ik opnieuw zo'n vertekend edoch grappig beeld van de lopende mens tegen:  

"Het duurde een tijd voor de stad onze auto losliet. Een stoet marathonlopers, die geen einde scheen te nemen, had voorrang. Zwetend sjokten de lopers voorbij, sommige aan het eind van hun krachten. Ik zag tal van verwrongen gezichten; mooier maakt zo'n marathon je niet. Ik keek ernaar als een kip naar het onweer, weinig sportief als ik ben.(...) Een en al vooroordeel vind ik het maar zonderlinge aandachtstrekkers. Waarom je meer inspannen dan nodig is?" 

Remco Campert, Te vroeg in het seizoen: autobiografische schetsen, Bezige Bij, 2014.

Lees verder

Zakkenrollers

Er werden zakkenrollers gesignaliseerd in het station. Ik hoor deze waarschuwing vrijwel elke werkdag. Zouden er echt zoveel zakkenrollers actief zijn? Of is het een bandje dat elke dag preventief afgespeeld wordt. Als het bericht hoor, tast ik niettemin elke keer reflexmatig naar mijn portefeuille en mobieltje. De geruststelling dat alles er nog is. Onzekerheden worden ten lange leste ook nog zekerheden.

Lees verder

Gods wegen zijn duister en zelden aangenaam

Ik had nog niks van Bob den Uyl in mijn boekenkast staan. Vorig weekend kwam daar verandering in. In een stoffig tweedehandsboekenwinkeltje vond ik twee boeken van deze Rotterdamse schrijver: Gods wegen zijn duister en zelden aangenaam (1975) en het wonderlijke Vreemde verschijnselen (1978), een autobiografische collage. Respectievelijk een tweede en een derde druk in perfecte staat en voor een zacht prijsje, waar je op café geen duvel meer voor krijgt.

De meeste verhalen van den Uyl werden ondertussen door Thomas Rap heruitgegeven, maar ik verkies toch deze originele uitgaven met die typische jaren zeventig lay-out. Ik heb ondertussen nog niet alle verhalen gelezen maar de eerste proeve bevestigt al het goede dat ik over deze Rotterdamse schrijver las. Weinig gedateerd proza vol spitse formuleringen en doordrongen van zwarte humor.

Jacob (Bob) den Uyl (1930-1992) was niet alleen schrijver van kortverhalen, maar ook een jazztrompettist. Zijn thematiek is die van de dolende reiziger, de einzelgänger die rondtrekt met zijn koersfiets of met de trein en zijn medemensen observeert. Op zoek naar wat is niet geheel duidelijk, maar dat doet er ook niet toe. Herinneringen aan zijn jeugd die komen bovendrijven, aan zijn schooltijd ook, de domheid van vele mensen, Belgïe als te mijden plek: "Als je in België wegloopt waar het je niet bevalt, kan je wel aan het lopen blijven."

Bij lezing van dergelijke droogkomische soms absurdistische fragmenten verwondert het mij dat ik niet eerder iets van deze schrijver las. Zijn ironie en zwartgallige observaties zijn mij op het lijf geschreven. Al wie trouwens Jeroen Brouwers of L.H. Wiener graag leest, moet zeker het vrolijke en neerslachtige proza van den Uyl eens lezen. Misantropisch tot op het bot, maar altijd blijven lachen.

Selectieve bibliografie:

Vogels kijken (1963)
Een zachte fluittoon (1968)
Wat fietst daar? (1970)
Gods wegen zijn duister en zelden aangenaam (1975)
Vreemde verschijnselen (1978)
De bloedende trein (1980)
Hoe en waarom Edgar Allan Poe The Raven schreef (1983)
De vliegende fiets (1986)
Een uitzinnige liefde (1986)
Het reizen vereist sterke zenuwen (2004)
Het menselijk kunnen staat voor niets (2007)
Het graf van Bach (2008)

Lees verder

Top 10 Westerns

Er is nogal wat buzz rond de langverwachte verfilming van de succesroman Fifty Shades of Grey. De film zou volgens de internationale pers beter zijn dan het boek. Had iemand het omgekeerde verwacht? Don't interfere with something that ain't bothering' you none. Geef mij maar een ouderwetse western als High Noon, met een protagonist die onvervaard het duel met de schurken aangaat. In The Guardian werden de tien beste films uit het genre gekozen  en het leverde een fantastische top 10 op met Hign Noon op 7.

Top 10 Westerns 

1. Once Upon a Time in the West
2. The Wild Bunch
3. The Searchers
4. Butch Cassidy and the Sundance Kid
5. McCabe and Mrs Miller
6. Unforgiven
7.  High Noon
8. Red River
9. The Assassination of Jesse James by the Coward Robert Ford
10. Rancho Notorious

Bron: the Guardian

Lees verder

Beste romans 21ste eeuw

De cultuur-redactie van de BBC is goed bij de tijd. Ze publiceren nu al een lijst met de beste twaalf romans van het tweede millennium. Op 1 staat The Brief Wondrous Life of Oscar Wao van Junot Diaz (1968). Dit boek werd in het Nederlands vertaald als 'Het korte maar wonderbare leven van Oscar Wao' (Atlas Contact, 2012). Het is een soort van parodie op die typisch grootse en epische Latijns-Amerikaanse familiegeschiedenissen. De komische, speelse postmoderne roman zit vol knipoogjes naar de wereld van de fantasygames. Bekroond met de Pulitzer Prize in 2008. Zilver en brons gaan naar de historische romans The Known World en Wolf Hall.

Top 11 romans 2000-2014 

1. Junot Díaz, The Brief Wondrous Life of Oscar Wao (2007)
2. Edward P Jones, The Known World (2003)
3. Hilary Mantel, Wolf Hall (2009)
4. Marilynne Robinson, Gilead (2004)
5. Jonathan Franzen, The Corrections (2001)
6. Michael Chabon, The Amazing Adventures of Kavalier and Clay (2000)
7. Jennifer Egan, A Visit from the Goon Squad (2010)
8. Ben Fountain, Billy Lynn’s Long Halftime Walk (2012)
9. Ian McEwan, Atonement (2001)
10. Chimamanda Ngozi Adichie, Half of a Yellow Sun (2006) 
11. Zadie Smith, White Teeth (2000)
12. Jeffrey Eugenides, Middlesex (2002)

 Bron: BBC Culture 

Lees verder